ΜΒΑ: Ένοχα Πτυχία Κούφια πτυχία!!!

ΜΒΑ: Ένοχα Πτυχία Κούφια πτυχία, υπεύθυνα για πολλά κακά που συμβαίνουν ΣΧΟΛΙΑ (3) 516 1   Κάθε χρόνο, εκατό χιλιάδες νέοι άνθρωποι στις ΗΠΑ και άλλοι τόσοι στον υπόλοιπο κόσμο αποφοιτούν με τον μεταπτυχιακό τίτλο του ΜΒΑ. Παράλληλα, οι εργοδότες «ψηφίζουν» υπέρ των ΜΒΑ, δίνοντας προτεραιότητα στους κατόχους του. Έτσι, επιβεβαιώνεται η προσδοκία των νέων ανθρώπων ότι ένα ΜΒΑ αποτελεί σοβαρή και αποδοτική επένδυση που εξασφαλίζει αποδοχές άνω του μέσου όρου. Κάποτε ΜΒΑ πρόσφεραν πολύ λίγα ιδρύματα. Σήμερα δεν υπάρχει πανεπιστήμιο που είτε να μην προσφέρει ΜΒΑ είτε να μην έχει βάλει στα σκαριά ένα τέτοιο πρόγραμμα. Μπορεί όλοι αυτοί οι οξυδερκείς άνθρωποι να σφάλλουν; Στη στήλη της περασμένης εβδομάδας, βασιζόμενος στο θεωρητικό υπόδειγμα του Michael Spence, επιχειρηματολόγησα για το ότι ένα πτυχίο μπορεί κάλλιστα να αναδειχθεί στο κυρίαρχο μέσο διαμεσολάβησης στην αγορά στελεχών επιχειρήσεων και ας είναι μισανθρωπικό και εκπαιδευτικά άθλιο. Δεν έδειξα ότι κάτι τέτοιο ισχύει με τα ΜΒΑ. Σήμερα επανέρχομαι για να επιχειρηματολογήσω για το ότι (α) το διδακτικό περιεχόμενο των ΜΒΑ είναι «κούφιο» και (β) η κουλτούρα των ΜΒΑ ευθύνεται σε σημαντικό βαθμό για το μέγεθος και την τροπή της παγκόσμιας κρίσης.   ΜΒΑ υπάρχουν δύο ειδών: τα ακριβά ΜΒΑ που προσφέρουν κραταιά ιδρύματα, π.χ. το Harvard Business School, και τα ΜΒΑ-αρπαχτές που προσφέρουν τα υπόλοιπα ιδρύματα, με σκοπό να εκμεταλλευτούν την αγωνία των νέων για δουλειά, πουλώντας τους τον τίτλο του ΜΒΑ άνευ του λογότυπου πανεπιστημίου ολκής, που όντως θα τους εξασφάλιζε μια καλή θέση εργασίας. Με τα ΜΒΑ-αρπαχτές (που διδάσκονται από ανθρώπους οι οποίοι δεν θα έβρισκαν ποτέ οι ίδιοι καλή δουλειά σε μια μεγάλη πολυεθνική) δεν θα ασχοληθώ, καθώς όλοι καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για απάτη. Αντίθετα, τα βέλη μου τα «φυλάω» για τα σοβαρά ΜΒΑ. Ο Russell Ackoff ήταν από τους πρωτοπόρους στη διδασκαλία του μάνατζμεντ στις ΗΠΑ, όπου δίδασκε για χρόνια στο φημισμένο Wharton Business School. Όταν ρωτήθηκε ποια είναι τα οφέλη για τους νέους ανθρώπους από την παρακολούθηση ενός ΜΒΑ, απάντησε: «Τους μαθαίνουμε τρία πράγματα: πρώτον, πώς να μιλούν με αυτοπεποίθηση για πράγματα που δεν καταλαβαίνουν. Δεύτερον, τους προσφέρουμε «αρχές» οι οποίες τους βοηθούν να μην κάμπτονται όταν η πραγματικότητα συγκρούεται με τις απόψεις τους. Τρίτον, τους δίνουμε ένα πτυχίο το οποίο τους ανοίγει την πόρτα σε μια εταιρεία στην οποία μπορεί να μάθουν κάτι περί μάνατζμεντ». Η απάντηση του Ackoff είναι ειρωνική και όλο χιούμορ. Όμως πηγαίνει στην καρδιά του προβλήματος, το οποίο δεν έχει σχέση με την ποιότητα των φοιτητών και αποφοίτων προγραμμάτων ΜΒΑ (άτομα που, αναμφίβολα, είναι στην πλειονότητά τους τετραπέρατα) αλλά με κάτι άλλο, πολύ πιο σημαντικό: με τον τρόπο που επιλέγει η κοινωνία να μορφώσει τη μελλοντική ηγεσία της. Οι προπαγανδιστές των ΜΒΑ (τα πανεπιστήμια που τα βλέπουν ως τη χήνα που γεννά τα χρυσά αυγά, οι πτυχιούχοι που έχουν έννομο συμφέρον να προστατεύσουν την αξία της «επένδυσής» τους κ.λπ.) αναφέρονται στη σημασία της διδασκαλίας της επιστήμης του μάνατζμεντ, στην ποιότητα των τεχνικών που διδάσκονται, στις κοινωνικές συμβάσεις που οι σπουδές αυτές εμφυσούν στους νέους μάνατζερ. Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική. Όπως επισήμανε ο Henry Mintzberg, καθηγητής Σπουδών Μάνατζμεντ στο Πανεπιστήμιο του McGill, είναι αδύνατον να δημιουργήσεις μάνατζερ στο αμφιθέατρο όσα «επιχειρηματικά παίγνια» και να τους βάλεις να παίξουν, πόσο μάλιστα ηγέτες. Απλώς δεν γίνεται. «Το μάνατζμεντ δεν είναι επιστήμη», συνεχίζει ο Mintzberg, «είναι μια πρακτική τέχνη την οποία διδάσκεσαι πάνω στη δουλειά. Το να ισχυρίζεσαι ότι εκπαιδεύεις άτομα που δεν είναι μάνατζερ πώς να γίνουν μάνατζερ αποτελεί, πολύ απλά, μια τεράστια απάτη. Τους εμφυσάς την ύβρη του "δεν έχω διευθύνει τίποτα, αλλά μπορώ να τα διευθύνω όλα"». Ο Phillip D. Broughton δούλευε ως ανταποκριτής της βρετανικής «Daily Telegraph» στο Παρίσι. Κάποια στιγμή πήρε δύο χρόνια άδεια για να κάνει το ΜΒΑ του στο Harvard Business School. Η εμπειρία τον συγκλόνισε τόσο που αποφάσισε να γράψει βιβλίο γι' αυτήν. Παραθέτω απόσπασμα: «Στο καλωσόρισμα, δευτεροετής φοιτητής μας έβγαλε λόγο, ξεκινώντας με μια κραυγή: "ΚΕΡΔΙΣΑΤΕΕΕΕ!... Είστε πλέον μέρος της ελίτ και πρέπει να συνηθίσετε σε αυτό!". Πάλεψα άγρια με αυτή την ιδέα. Μου φάνταζε τόσο αυθάδης από τη μεριά της Σχολής και τόσο υποτιμητική για εμάς τους νεοφερμένους. Ήταν σαν να μην είχε σημασία τι είχαμε πετύχει στο παρελθόν ή τι αποφάσεις θα παίρναμε στο μέλλον. Μας έλεγαν πως απλώς και μόνο το ότι μπήκαμε στο Harvard Business School αρκούσε για να γίνουμε μέλη μιας υπερ-τάξης». Αυτή η νοοτροπία, σύμφωνα με τον Mintzberg, δεν είναι καθόλου άσχετη με την κρίση που ξέσπασε το 2008. Σχολές όπως τα Business Schools των Ηarvard, Wharton, Stanford και MIT φέρουν τεράστια ευθύνη για τη δημιουργία και αναπαραγωγή μιας επιχειρηματικής «ηθικής» που στήριξε και μεγέθυνε τις τοξικές συμπεριφορές, οι οποίες οδήγησαν στην καταστροφή του 2008, τον ζοφερό αντίκτυπο της οποίας ο πλανήτης βιώνει ως και σήμερα. Για τον Mintzberg το πρόβλημα ξεκινά από τον διαχωρισμό μεταξύ εκείνων που γνωρίζουν πραγματικά μια επιχείρηση από εκείνους που έρχονται, ουρανοκατέβατοι, στολισμένοι με το παράσημο ενός ΜΒΑ από το Harvard, για να τη διοικήσουν.   Παλαιότερα, σε μια επιχείρηση όπως η General Motors, για να φτάσει κάποιος να γίνει διευθύνων σύμβουλος ή πρόεδρος, έπρεπε να ανέλθει μέσα από την εταιρεία, να ξεκινήσει εργαζόμενος κοντά στον ιμάντα παραγωγής, να περάσει κάποια χρόνια από τις λογιστικές και διοικητικές υπηρεσίες, το μάρκετινγκ και, μετά από είκοσι χρόνια, αν αποδεικνυόταν καλός στη δουλειά και αφού είχε γνωρίσει στο πετσί του την εταιρεία, να φτάσει σε υψηλή διευθυντική θέση. Η κουλτούρα του ΜΒΑ ανέτρεψε πλήρως αυτήν τη διαδικασία. Ξάφνου, προσλαμβάνονταν νέοι πτυχιούχοι με ΜΒΑ, με μηδενική γνώση της επιχείρησης αλλά άπειρη αυτοπεποίθηση και κάποια «εργαλεία» μεγιστοποίησης της «αξίας» της επιχείρησης υπέρ των βραχυπρόθεσμων συμφερόντων των μετόχων της. Κάπως έτσι εταιρείες όπως η General Motors πτώχευσαν το 2008. Οι νέοι μάνατζερ με τα φανταχτερά ΜΒΑ και την έλλειψη γνώσης κι εκτίμησης γι' αυτό που πραγματικά ήταν οι επιχειρήσεις που τους προσέλαβαν τις έστρεψαν στα χρηματοοικονομικά προϊόντα (μετατρέποντας την General Motors σε αποθήκη τοξικών παραγώγων) και μετέφεραν ακόμα και το design (π.χ. η Boeing) των βασικών τους προϊόντων σε ξένες εταιρείες, υποβαθμίζοντας τους δικούς τους σχεδιαστές. Όσο για τον χρηματοπιστωτικό κλάδο, τα εγκλήματα των μάνατζερ με πτυχίο ΜΒΑ στην Enron, στη Lehman's κ.λπ. είναι πλέον καλά καταγεγραμμένα. Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτού του είδους την κριτική την ασκούν στην πιο δριμεία μορφή της insiders, π.χ. ο Rakesh Khurana, καθηγητής του... Harvard Business School: «Τους διδάσκαμε ένα μοντέλο ανθρώπινης συμπεριφοράς υπεραπλουστευτικό και εσφαλμένο. Και το χειρότερο: γρήγορα άρχισαν να συμπεριφέρονται σύμφωνα με αυτό! Να θεωρούν αυτονόητους εξωφρενικούς μισθούς και μπόνους. Να απαιτούν από τις εταιρείες να τους "λαδώνουν" με απίστευτα πακέτα μετοχών μόνο και μόνο για να... κάνουν τη δουλειά τους. Σε κανένα άλλο επάγγελμα δεν έχει παρατηρηθεί κάτι ανάλογο. Ευθυνόμαστε σε μεγάλο βαθμό, εμείς οι καθηγητές τους, για ό,τι συνέβη μετά».     Σύντομη βιβλιογραφία Philip D. Broughton (2008), What they teach you at Harvard Business School: My two years inside the cauldron of capitalism, Λονδίνο, Penguin/Sumantra Ghoshal (2003), «Business Schools share the blame for Enron», «Financial Times», 17 Ιουλίου 2003/Rakesh Khurana (2007), From higher aims to hired hands: The social transformation of American business schools and the unfulfilled promise of management as a profession, Princeton University Press/Henry Mintzberg (2004), Managers not MBAs: A hard look at the soft practice of managing and management development, San Francisco, Berrett-Koehler Πηγή: www.lifo.gr

Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: Παράνομη η κατάσχεση αδρανών λογαριασμών !!!

Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: Παράνομη η κατάσχεση 

• Προβολή φωτογραφίαςΔικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: Παράνομη η κατάσχεση αδρανούς λογαριασμού

Το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδίκασε την Ελλάδα στην υπόθεση «Ζολώτας κατά Ελλάδος» κρίνοντας ότι η κατάσχεση αδρανών τραπεζικών λογαριασμών είναι ενάντια στο δικαίωμα της περιουσίας.Για παραβίαση του δικαιώματος προστασίας της περιουσίας, καταδίκασε την Ελλάδα το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εκδικάζοντας την προσφυγή τού γιου του Αναστασίου Ζολώτα, με την οποία υποστηριζόταν ότι οι ελληνικές Αρχές κακώς είχαν κατάσχει τα 30.550 ευρώ, που βρίσκονταν σε αδρανή τραπεζικό λογαριασμό του πατέρα του, λόγω παρέλευσης 20ετίας.
Η υπόθεση έχει ως εξής: Ο Αναστάσιος Ζολώτας, που είχε γεννηθεί το 1924 και πέθανε προτού προλάβει να προσφύγει στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αναγκάσθηκε να φύγει στο εξωτερικό και άφησε σε αδράνεια, για περισσότερα από 20 χρόνια, έναν τραπεζικό λογαριασμό στον οποίο υπήρχαν καταθέσεις και τόκοι ύψους 30.550 ευρώ
.
Όταν επέστρεψε και ζήτησε από την τράπεζα να κάνει ανάληψη του ποσού, που είχε στον λογαριασμού του, τον ενημέρωσαν ότι η όποια απαίτηση πρόσβασης στον λογαριασμό είχε παραγραφεί, λόγω παρέλευσης της σχετικής προθεσμίας και τα χρήματά του είχαν κατασχεθεί υπέρ του κράτους.
Με την επιχειρηματολογία αυτή συμφώνησαν, με αποφάσεις τους, τα ελληνικά πολιτικά δικαστήρια και του Αρείου Πάγου συμπεριλαμβανομένου. Ο γιος του, Παναγιώτης Ζολώτας, αποφάσισε να προσφύγει στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 7 Δεκεμβρίου 2009.
Εκδικάζοντας την προσφυγή του, το δικαστήριο έκρινε ένοχη την Ελλάδα, για παραβίαση του δικαιώματος στην προστασία της περιουσίας και την υποχρέωσε να καταβάλει στον ενάγοντα 15.000 ευρώ για υλική βλάβη.
Στο σκεπτικό της απόφασής του το Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι οι ελληνικές Αρχές είχαν αποτύχει στο καθήκον τους να προστατεύσουν την περιουσία του Ζολώτα, υποχρεώνοντας την τράπεζα να ειδοποιήσει εγκαίρως τον πελάτη της, για τον κίνδυνο κατάσχεσης των χρημάτων του σε λογαριασμό που είχε παραμείνει αδρανής για περισσότερα από 20 χρόνια.
Επικρίνοντας, δε, τις αποφάσεις των ελληνικών πολιτικών δικαστηρίων, το δικαστήριο σημειώνει ότι, επί της ουσίας ο λογαριασμός δεν παρέμεινε αδρανής και δίχως συναλλαγές αφού, όπως τονίζει, αποτελεί συναλλαγή η πρόσθεση των τόκων στο αρχικό κεφάλαιο του καταθέτη.
Διαβάστε
Ελλάδα και 8 ακόμη κράτη - μέλη, καθυστέρουν στην εκτέλεση διακαστικών αποφάσεων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Το κράτος Δικαίου σε αμφισβήτηση

H συζήτηση για τη λίστα Λαγκάρντ, το CD που χάθηκε, τα στικάκια, ένα ή περισσότερα που κυκλοφορούσαν χωρίς να ασχολείται κανείς με το ουσιαστικό πρόβλημα, η απογοητευτική συνεδρίαση της Βουλής για το θέμα έφεραν πάλι στο προσκήνιο το ερώτημα για την υποχώρηση του κράτους δικαίου, την επαναλαμβανόμενη αδυναμία να λειτουργήσουν οι θεσμοί μας.

Γιατί αποτυγχάνουμε εκεί που άλλες κοινωνίες λύνουν τα προβλήματά τους χωρίς διαμάχες, πολιτικές αναμετρήσεις, δημόσιες καταγγελίες και σκανδαλολογία; Γιατί χαρακτηρίζει τη λειτουργία της πολιτείας μας η αντιπαλότητα και η σύγχυση;

Το φαινόμενο που ζήσαμε τις προηγούμενες μέρες δεν εμφανίστηκε για πρώτη φορά. Είναι χρόνιο και επαναλαμβανόμενο. Διάφορες εξεταστικές επιτροπές της Βουλής επί των κυβερνήσεων Καραμανλή και Παπανδρέου, παρ' όλο που ξεκίνησαν με τυμπανοκρουσίες ως απαρχή της πολυπόθητης κάθαρσης, δεν κατέληξαν σε ουσιαστικά αποτελέσματα.

Μάλιστα, στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την έκδοση των τελικών πορισμάτων, σύμφωνα με τις εφημερίδες, γίνονταν «συνεχείς συσκέψεις μεταξύ των κομμάτων και των βουλευτών», πρώην υπουργοί «αθωώνονταν» και άλλοι καταδικάζονταν ανάλογα με το τι θεωρούσε κάθε κόμμα σκόπιμο, υπήρχε «όργιο παρασκηνίου», ένα «συνεχές αλισιβερίσι», «θέατρο». Θα περίμενε κανείς ότι εξεταστικές επιτροπές της Βουλής δεν θα υπηρετούσαν πολιτικές επιδιώξεις και δεν θα υποβάθμιζαν τη δικαιοσύνη και το κράτος δικαίου.

Η σκυταλοδρομία... της ανομίας
Πιο πρόσφατα αποκαλύφθηκε η ύπαρξη χιλιάδων ατόμων που εισέπρατταν σύνταξη χωρίς να το δικαιούνται, πολιτών που δεν ήταν ανάπηροι, αλλά έπαιρναν αναπηρικά επιδόματα, καταναλωτών που δεν πλήρωναν τους λογαριασμούς ρεύματος γιατί είχαν παραποιήσει τα στοιχεία. Τα σκάνδαλα αυτά δεν αποκαλύφθηκαν από τα κόμματα, τις εφημερίδες ή άλλα ΜΜΕ που πρωτοστατούν στη σκανδαλολογία αλλά από τη δημόσια διοίκηση που μπόρεσε να κάνει τη δουλειά της χάρη στα νέα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου. Τιμωρίες δεν έχουν υπάρξει ακόμη.

Το ότι υπήρξαν και υπάρχουν φαινόμενα αδιαφορίας για το κράτος δικαίου δεν οφείλεται ειδικά στην πολιτική του ενός ή του άλλου κόμματος εξουσίας. Οφείλεται σε μια γενικευμένη κοινωνική στάση.

Ανέχεται ένας πολίτης να ζητά από τον γιατρό του να τον χαρακτηρίσει ανάπηρο, ενώ δεν είναι -ο γιατρός-πολιτευτής να υπογράφει τον χαρακτηρισμό του για να εξασφαλίζει έτσι ψηφοφόρους- το κόμμα να τον συμπεριλαμβάνει στους συνδυασμούς γιατί φέρνει ψήφους - οι πολιτικά υπεύθυνοι να τον επιλέγουν ως υπουργό, υφυπουργό, διοικητή οργανισμού κλπ. γιατί πρέπει να αντιπροσωπεύεται είτε η εκλογική περιφέρεια είτε μια συγκεκριμένη κομματική ομάδα - ο διορισμένος πια σε πολιτική θέση να θεωρεί τις εξυπηρετήσεις πρώτη προτεραιότητά του για να εξασφαλίσει το πολιτικό του μέλλον και χρήματα για τον κομματικό μηχανισμό - τα ΜΜΕ να του προσφέρουν τη συμπαράστασή τους στις εκλογές μεν με βάση συγκεκριμένη ταρίφα και στο μεσοδιάστημα ανάλογα με τις υπηρεσίες που τους παρέχει - τέλος ο ίδιος χάρη στις υψηλόφωνες αναμετρήσεις του, το μεγαλόπνοο κενό του λόγο, τα ρουσφέτια του, τα καλά λόγια των ΜΜΕ και τη «φιλολαϊκή πολιτική του», να επανεκλέγεται από τους ψηφοφόρους. Το κοινωνικό-πολιτικό σύστημα, η υστέρηση της χώρας σε σχέση με τα προβλήματα που καλείται να λύσει και το χαμηλό επίπεδο κοινωνικής ηθικής συνείδησης παράγουν την ανομία.

Η σκανδαλολογία ως υποκατάστατο πολιτικής
Και χτες και σήμερα η σκανδαλοθηρία και σκανδαλολογία χρησιμοποιήθηκαν ως κύριο όπλο στις αναμετρήσεις των πελατειακών παρατάξεων. Τα σκάνδαλα έχουν χρώμα «μπλε», «πράσινο» ή «κόκκινο». Πραγματικά αλλά και ανύπαρκτα γεγονότα παίρνουν διαστάσεις, ερμηνεύονται ως παραδείγματα εξαχρείωσης των στελεχών των αντιπάλων κομμάτων και της αδιαφορίας τους απέναντι σε ηθικούς κανόνες. Ολοι οι πολιτικοί της μιας παράταξης είναι «ποινικά υπόλογοι» για τους επικοινωνιολόγους της άλλης παράταξης.

Οικονομικά ή κοινωνικά θέματα, από την ανάπτυξη έως την προσαρμογή στις εξελίξεις της ΟΝΕ, από το ασφαλιστικό έως την ανακατανομή του εισοδήματος και τον περιορισμό της φτώχειας έπαιζαν και παίζουν έναν δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση με το «κυνήγι ενόχων». Οι «αγανακτισμένοι» επεδείκνυαν κρεμάλες στο Σύνταγμα και ζητούσαν οι υπεύθυνοι να «πάνε στο Γουδί», δηλαδή να εκτελεσθούν.

Εμπεριστατωμένη έρευνα και κοινή λογική υποχωρούν
Η συνεχής ενασχόληση με σκάνδαλο, όπως συμβαίνει τώρα με τη «λίστα Λαγκάρντ», σημαίνει ότι η πολιτική είναι κενή περιεχομένου. Η λογική που θέλει να κρύβει τα κοινωνικά αίτια των εξελίξεων και να παρουσιάζει την πολιτική ως μάχη των άφθαρτων με τους φθαρμένους έχει επικρατήσει.

Υπό τις συνθήκες αυτές, η εμπεριστατωμένη έρευνα αλλά και η κοινή λογική υποχωρούν. Κυριαρχεί η προχειρότητα στις αποδεικτικές διαδικασίες και η πίεση να καταδειχθούν ως αληθινά όλα «τα φοβερά και τρομερά», τα οποία κατά καιρούς οι πολλαπλοί κατήγοροι και θηρευτές σκανδάλων ισχυρίζονται.

Η πολιτική υποκαθιστά τη δικαιοσύνη. Επιβάλλεται η εργαλειακή αντιμετώπιση του δικαίου. Το δίκαιο καλείται να αποδείξει αυτό που έχει προαποφασισθεί στην πολιτική διαμάχη.

Ο εντοπισμός των ενόχων ως επικοινωνιακό τέχνασμα
Ο λαϊκισμός ζει με το να δημιουργεί αποδιοπομπαίους τράγους. Στη σημερινή Ελλάδα η πρακτική αυτή συνοψίσθηκε από πολιτικούς στην παρότρυνση οι πολίτες «να δώσουν ονόματα» προσώπων για τα οποία «τα στοιχεία δεν αρκούν» αλλά εκτιμάται ως πολιτικά αναγκαία η απόδοση «πολιτικών μομφών» σε αυτά. Ο κάθε πολίτης αναγορεύθηκε έτσι σαν φορέας της επιθυμητής κάθαρσης και εξουσιοδοτήθηκε να απονέμει «υποψίες».

Πολίτες και πολιτικοί δεν μπορούν να καλούνται να συμμετάσχουν χωρίς στοιχεία σε διαδικασίες κατάδοσης. Οι διαδικασίες αυτές δεν διαθέτουν τα τεκμήρια εγκυρότητας, ανεξαρτησίας και αμεροληψίας που εξασφαλίζουν οι νόμιμες διαδικασίες έρευνας αδικημάτων.

Ο εντοπισμός των ενόχων με λαϊκή κινητοποίηση οδηγεί σ' αυτό ακριβώς που είναι το χαρακτηριστικό ενός αυταρχικού κράτους.

Οποιος κερδίζει τη διαμάχη για την εξουσία αποκτά τη δυνατότητα να σπιλώσει την υπόληψη των ηττημένων, να τους οδηγήσει στην εξορία ή στη φυλακή. Η πολιτική ζωή συνίσταται σε εναλλασσόμενες νίκες και καταδίκες αντιπάλων παρατάξεων. Είναι μια σειρά αντεκδικήσεων, που δεν έχουν καμιά σχέση με το γενικότερο συμφέρον.

Υπάρχει δυσαρέσκεια και οργή στους πολίτες για τη σημερινή κατάσταση της χώρας. Η οργή είναι δικαιολογημένη. Μια χώρα, που παρουσίαζε στις αρχές της δεκαετίας έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση και έλεγχε τα δημοσιονομικά της θέματα κατά τρόπο πιο ικανοποιητικό απ' ό,τι οποιαδήποτε άλλη φορά τα προηγούμενα σαράντα χρόνια, βρέθηκε σε πέντε περίπου χρόνια, το 2009, σε κατάσταση χρεοκοπίας. Την ελπίδα για το μέλλον αντικατέστησε ο φόβος.

Πρόσωπα βέβαια έχουν συγκεκριμένες ευθύνες γι' αυτήν την εξέλιξη. Αλλά κύρια αιτία ήταν η πολιτική των ελλειμμάτων της ΝΔ την περίοδο 2005-2009, των συνεχών παροχών προς τους πελάτες-ψηφοφόρους και της αδιαφορίας απέναντι στις οικονομικές εξελίξεις. Αυτές οι πολιτικές δεν τιμωρούνται δικαστικά. Οι πολίτες άλλωστε τις επικύρωσαν στις εκλογές του 2007.

Αλλο απόδοση ευθυνών και άλλο σκανδαλολογία
Τις πολιτικές τις κρίνει η κοινωνία, δεν τιμωρούνται δικαστικά

Το κλίμα της ακραίας φραστικής αντιπαλότητας δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο στην Ελλάδα. Ηταν και είναι πάγιο χαρακτηριστικό των πολιτικών αναμετρήσεων. Οσο πιο ακραία η ρητορική τόσο περισσότερα χειροκροτήματα συγκεντρώνει. Μεγιστοποιεί τον θυμό των οπαδών, ενοχοποιεί και δυσφημεί τον αντίπαλο και έτσι διασφαλίζει την κατάκτηση ή διατήρηση της εξουσίας και τη νομή της.

Η ακραία αντιπαράθεση κοστίζει στη χώρα. Δεν επιτρέπει συνεννοήσεις, συσπείρωση και ευρύτερα αποδεκτές λύσεις. Υπονομεύει το κράτος δικαίου, που υποβιβάζεται σε ρόλο σκηνικού των αναμετρήσεων εξόντωσης. Επιβάλλει την αμφιβολία, την καχυποψία, την αμφισβήτηση ως κυρίαρχη στάση. Η κοινωνία μένει παγιδευμένη στα δίχτυα της πελατειακής πολιτικής.

Στο πλαίσιο αυτής της αχαλίνωτης πολιτικής διαμάχης, πολλοί πολίτες θεωρούν ότι η πολιτική αποδοκιμασία πρέπει να οδηγεί άμεσα σε τιμωρία. Είναι μια βολική λύση για τους οπαδούς του λαϊκισμού που δυσανασχετούν με την υποχρέωση να τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς τους.

Τιμωροί πρέπει να είναι κατ' αυτούς, εκείνοι, δικαστές ή όχι, που αφουγκράζονται τη λαϊκή οργή και δεν μπερδεύονται στους δαιδάλους της νομοθεσίας. Ομως τα πράγματα δεν είναι έτσι εύκολα.

Στο κράτος δικαίου τιμωρούνται μόνο οι πράξεις που θεωρούνται από τον νόμο ως εγκλήματα και μόνο σε προβλεπόμενες από τον νόμο δικαστικές διαδικασίες. Το κράτος θα κατέρρεε, αν κάθε πολιτική απόφαση συνδεόταν με δικαστικούς αγώνες για να ελέγξουν τα δικαστήρια την εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος.

Θα επικρατούσε μια γενική απραξία. Πολιτικά θέματα κρίνονται με πολιτικές διαδικασίες, την εκλογική αποδοκιμασία ή επιδοκιμασία, την απόρριψη ή αποδοχή της κοινωνίας, τη δημόσια συζήτηση και αντιπαράθεση. Οι ευθύνες όλων μας, και των ίδιων των πολιτών, είναι μεγάλες. Εμείς, οι πολίτες, και όχι τα δικαστήρια είμαστε οι κριτές της πολιτικής. Οφείλουμε γι' αυτό να έχουμε συνείδηση τι είναι αναγκαίο για τη χώρα και να παίρνουμε θέση. Οταν αδιαφορούμε, όταν ψηφίζουμε σύμφωνα με υποσχέσεις, όταν επιλέγουμε διορισμούς στο Δημόσιο και εξυπηρετήσεις από πελατειακά δίκτυα αντί για πολιτικές, δεν μπορεί να επικαλούμαστε το όποιο λάθος των πολιτικών και να ζητούμε την «τιμωρία» τους.

Ποινή δεν προβλέπεται επειδή οι ψηφοφόροι μετάνιωσαν ή διαμαρτύρονται ή προσβλήθηκε το αίσθημα δικαίου τους. Οι δικαστικές αποφάσεις δεν μπορεί να παίρνονται από θυμωμένους πολιτικούς, εξοργισμένους δημοσιογράφους ή αθώα θύματα. Η απονομή της δικαιοσύνης μέσω λαϊκής κατακραυγής είναι επιθυμία όσων επιδιώκουν να καθορίσουν το δίκαιο με τεχνάσματα για να υποκαταστήσουν τους κανόνες του με πολιτικές σκοπιμότητες.

Να καταργηθούν οι ειδικές διατάξεις για την παραγραφή
Ο λαϊκισμός, που θέλει να δώσει στους αυτόκλητους πολίτες το δικαίωμα να δικάζουν, ανοίγει τον δρόμο στον φασισμό. Το σύνθημα «όλοι είναι ύποπτοι» υποδηλώνει τον στόχο: μόνο οι ίδιοι οι αυτοαποκαλούμενοι «άφθαρτοι» να ασκούν κατά την κρίση τους δικαιοσύνη. Να ορίζουν ελεύθερα τα αδικήματα, τους παραβάτες και τις τιμωρίες, δηλαδή να εξοντώνουν τους αντιπάλους.

Σημαίνουν όλα αυτά ότι οι υπουργοί δεν πρέπει να ελέγχονται από τη δικαιοσύνη; Οχι βέβαια. Οι υπουργοί, όπως όλοι οι πολίτες, πρέπει να τιμωρούνται. Οι ειδικές διατάξεις για την παραγραφή των αδικημάτων τους πρέπει να καταργηθούν και να ισχύσουν και γι' αυτούς οι διατάξεις που ισχύουν για όλους τους πολίτες.

Τα κόμματα αποδέχονται σήμερα αυτήν την αρχή. Δεν έχουν όμως το θάρρος να εξηγήσουν ότι οι απαράδεκτες αυτές διατάξεις είχαν καθιερωθεί ήδη από το 1876 και επέζησαν λόγω της συνεχούς και ατεκμηρίωτης σκανδαλολογίας που τα ίδια προκαλούσαν. Αποτελούσαν ένα φρένο σε εκδικήσεις και αντεκδικήσεις, σε υποθέσεις όπως «τα βραχώδη οικόπεδα» του Κωνσταντίνου Καραμανλή ή η «συνωμοσία του Ασπίδα».

Η ατιμωρησία δεν είναι συνέπεια συνωμοσίας. Οι πολιτικές-πελατειακές αντιλήψεις, ο λαϊκισμός και η συντεχνιακή αντίληψη βραχυκυκλώνουν τους κανόνες του κράτους δικαίου. Ολοι οι πολίτες διαμαρτύρονται για τη φοροδιαφυγή. Ομως στην Ελλάδα μόλις τώρα μπόρεσε να εφαρμοστεί δειλά ο έλεγχος ορισμένων τραπεζικών λογαριασμών φορολογουμένων από την Εφορία. Ο επιλεκτικός έλεγχος που αποτελεί κοινή πρακτική στις χώρες της Ενωσης θεωρείτο και θεωρείται από τους εγχώριους διαμορφωτές της κοινής γνώμης απαράδεκτη ενέργεια διότι αντιβαίνει στην αρχή της ισότητας και στο τραπεζικό απόρρητο!

Ανάλογα λειτούργησαν οι κρατούσες αντιλήψεις για τον έλεγχο του πόθεν έσχες των δημοσίων υπαλλήλων. Η ΑΔΕΔΥ αντέδρασε σε επιλεκτικούς ελέγχους και «πέτυχε» να ελέγχονται όλοι οι υπάλληλοι ανεξαιρέτως, άρα στην πραγματικότητα κανένας. Οι δηλώσεις του πόθεν έσχες σωρεύονται τώρα σε αποθήκες, άχρηστα λόγω του όγκου τους. Τα πειθαρχικά συμβούλια των δικηγορικών ή ιατρικών συλλόγων σπανίως δέχονται ότι μέλη του συλλόγου υποπίπτουν σε παραπτώματα. Η προστασία των συναδέλφων προέχει. Στη Μεγ. Βρετανία, αντίθετα, συμπεριφορές που στη χώρα μας δεν θεωρούνται καν παραπτώματα τιμωρούνται με εξαιρετική αυστηρότητα από τα πειθαρχικά συμβούλια, διότι προέχει το συμφέρον του κοινού.

Η ΑΤΙΜΩΡΗΣΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΗΣΗΣ ΜΑΣ

Στο ερώτημα, γιατί δεν υπήρξαν μέχρι σήμερα ικανοποιητικές τιμωρίες, υπάρχει επιπρόσθετα μια απλή και αποκαρδιωτική απάντηση. Η συνεχής προχειρότητα, η αδιαφορία, η έλλειψη προσώπων με τις απαραίτητες γνώσεις, η βραδύτητα των δικαστικών διαδικασιών αλλά και οι πολιτικές σκοπιμότητες οδηγούν στην ανικανότητα χειρισμού υποθέσεων οι οποίες ξεφεύγουν από το συνηθισμένο. Η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία θεωρούσε επί χρόνια, ακόμη και μετά το 1981, ότι τα στελέχη της 17 Νοέμβρη προέρχονται από το ΠΑΣΟΚ. Γι' αυτό και οι προσπάθειές της να συλλάβει τα μέλη της οργάνωσης έμεναν χωρίς αποτέλεσμα.

Η επιτυχία ήρθε όταν αποφασίστηκε να εξετασθούν τα στοιχεία χωρίς παρωπίδες και προκαταλήψεις.

Ενισχύεται η πεποίθηση ότι «όλα συγκαλύπτονται»
Η «ατιμωρησία» που ενοχλεί τους πολλούς είναι συνέπεια της χαμηλής ποιότητας του κρατικού μηχανισμού. Αυτή η κραυγαλέα έλλειψη δεν ενοχλεί όμως όλους εκείνους που καθορίζουν τη λειτουργία του, εφόσον εξασφαλίζονται οι συντεχνιακές?κομματικές ισορροπίες που επιδιώκουν.

Η ατιμωρησία είναι έκφραση της υστέρησής μας. Η συνεχής σκανδαλολογία έχει ως αποτέλεσμα όλα όσα καταγγέλλονται να θεωρούνται τεκμηριωμένα και μη επιδεχόμενα αμφισβήτησης. Πολλαπλασιάζεται έτσι η κοινωνική αγανάκτηση όταν τελικά οι δικαστικές διαδικασίες δεν καταλήγουν είτε γιατί δεν ανευρέθηκαν στοιχεία είτε γιατί δεν αποδείχτηκαν οι προϋποθέσεις επιβολής ποινής που θέτει ο νόμος. Ενισχύεται η πεποίθηση ότι «όλα συγκαλύπτονται», «όλοι γλιτώνουν».

Τα ερωτήματα, αν έγινε εμπεριστατωμένη έρευνα, αν δούλεψαν σωστά οι υπεύθυνοι του ελέγχου, αν όσοι πρόβαλαν τις καταγγελίες είχαν τεκμηριώσει τους ισχυρισμούς τους ή αερολογούσαν, δεν τίθενται καν. Οι ευθύνες των όσων με μεγάλη ελαφρότητα κατηγορούσαν ή αναζητούσαν την αλήθεια παραβλέπονται. Η κοινωνία υποβαθμίζει την ανάγκη για υπεύθυνη και σοβαρή συμπεριφορά.

Ηχηρό παράδειγμα η υπόθεση της ΔΕΚΑ (Δημόσια Επιχείρηση Κινητών Αξιών). Τα μέλη της διοίκησής της είχαν κατηγορηθεί ως υπεύθυνα «του σκανδάλου του χρηματιστηρίου» το 2000. Δύο φορές απαλλάχθηκαν για νομικούς λόγους, δύο φορές αναιρέθηκαν οι απαλλακτικές αποφάσεις σε διαδικασίες που προκάλεσαν πολλά σχόλια. Στο τέλος, ήρθε η πανηγυρική απαλλαγή επί της ουσίας το 2010.

Είχαν περάσει δέκα χρόνια από την αρχή της δίωξης. Το «σκάνδαλο της ΔΕΚΑ» που άρχισε με κραυγές της Νέας Δημοκρατίας για την τιμωρία των ενόχων έκλεισε χωρίς να σχολιάσει το τέλος του σχεδόν κανείς. Για όσους ταλαιπωρήθηκαν και διασύρθηκαν δεν υπήρξε οποιαδήποτε έκφραση συγγνώμης από τους πολιτικούς που προκάλεσαν τη δίωξη.

Να καταπολεμήσουμε τις αιτίες, μικρές ή μεγάλες
Τα φαινόμενα άρνησης συμμόρφωσης στους νόμους ή υποχώρησης του κράτους δικαίου δεν πρόκειται να σταματήσουν αν δεν καταπολεμήσουμε τις αιτίες τους, μικρές ή μεγάλες. Πρέπει να βελτιώσουμε συστηματικά την ποιότητα της διοίκησης και της παιδείας, να αντιπαρατεθούμε στην ασυδοσία των επιχειρήσεων και στην κατάχρηση εξουσίας στην κοινωνική ζωή, να προωθούμε την κοινωνική δικαιοσύνη, να καταπολεμήσουμε τη διαρκή αντίδραση των κατεστημένων συμφερόντων σε οποιαδήποτε κοινωνική μεταβολή.

Να ανατρέψουμε την υστέρησή μας. Και ταυτόχρονα κάτι πολύ απλό. Να κάνουμε σοβαρά τη δουλειά μας με συνείδηση της ευθύνης και της αποστολής μας. Να ζητούμε από όλους να κάνουν και αυτοί σοβαρά τη δουλειά τους. Οταν αυτό δεν συμβαίνει να επισημαίνουμε χωρίς δισταγμούς το γεγονός. Η πολιτική σκοπιμότητα να πάψει να είναι το κριτήριο συμπεριφοράς μας.

Να λειτουργήσει η δικαιοσύνη. Οι νόμοι να εφαρμόζονται, η παρανομία να έχει την προβλεπόμενη επίπτωση. Είναι σωστό ότι η αποκλειστικά νομική αντιμετώπιση ενός προβλήματος χωρίς την ενασχόληση με τα κοινωνικά αίτιά του μπορεί να οδηγήσει σε όξυνσή του. Ομως το γεγονός αυτό δεν δικαιολογεί την αδιαφορία της αστυνομίας ή την άρνηση των δικαστικών αρχών να ασχοληθούν με θέματα που τους αφορούν.

Οι καθυστερήσεις στα δικαστήρια είναι υπερβολικές. Απλές υποθέσεις παίρνουν μήνες και χρόνια να καταλήξουν σε αποφάσεις. Αλλες διανύουν πολλά χρόνια σε εκκρεμοδικία. Η κατάσταση θα μπορούσε να βελτιωθεί αισθητά με ορισμένες απλές κινήσεις, αλλά η γραφειοκρατία και οι συντεχνίες δεν θέλουν να περιορίσουν ούτε την εξουσία ούτε τα έσοδά τους που τροφοδοτεί η καθυστέρηση. Δικαιοσύνη, η οποία βραδυπορεί τόσο πολύ στην πραγματικότητα δεν απονέμεται. Ανοίγει την πόρτα σε εκβιασμούς των αδίστακτων.

Η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στην εφαρμογή των κανόνων του κράτους δικαίου. Το κράτος δικαίου είναι μία κατάκτηση που πρέπει να υπερασπιζόμαστε και να διευρύνουμε. Σε μία δημοκρατία η πολιτική εξουσία και οι πολίτες οφείλουν να υπακούουν στις έννομες προδιαγραφές που έχουν αποφασίσει οι εκπρόσωποι του λαού.

Τόσο η καλλιέργεια ενός περιβάλλοντος, όπου κυριαρχούν ο λαϊκισμός και οι ωμές πολιτικές επιδιώξεις, όσο και η οικονομική ανασφάλεια και η όλο και μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση προάγουν την άρνηση του νόμου. Η ανομία οδηγεί σε περισσότερη αυθαιρεσία και τέλος σε «σωτήρες» πρόθυμους να καθιερώσουν το δικό τους άδικο και καταπιεστικό σύστημα. Και να το βαφτίσουν νόμο.

Υπόγεια Αθήνα: Στοές σήραγγες μυστικά ποτάμια

Υπόγεια Αθήνα: Στοές σήραγγες μυστικά ποτάμια – Μύθοι και αλήθειες για την πιο κρυφή πλευρά της πόλης

Ἀναρτήθηκε στὶς 24 Ἰανουαρίου 2013 ἀπὸ τὸν/τὴν filologos10

Κατάδυση στον υπόγειο κόσμο της Αθήνας σημαίνει κατάδυση στη σκοτεινή της πλευρά, στο υποσυνείδητό της. Σημαίνει κατάδυση στους φόβους, στις ανασφάλειες και τις αμφιβολίες της, στην άβυσσο των δοξασιών, των θρύλων και των δεισιδαιμονιών, στην άβυσσο του αρχέγονου τρόμου, ενός τρόμου που καλύφθηκε στο πέρασμα του χρόνου με τόνους μπετόν, πέτρας και χώματος, λωρίδες ασφάλτου και θόρυβο.

Η νεομυθολογία της υπόγειας Αθήνας. Μάλλον δεν χρειάζεται να είναι κανείς «ειδικός» στα θέματα του μυστηρίου για να την γνωρίζει. Ο καθένας πλέον το έχει ακούσει. Άλλωστε είναι ένα ζήτημα που κατάφερε να γίνει πρωτοσέλιδο ακόμη και σε εφημερίδες. Το υπέδαφος της πρωτεύουσας είναι γεμάτο από υπόγειες στοές. Αυτές συνδέονται μεταξύ τους και συνδέουν τις πιο απομακρυσμένες περιοχές της πόλης, ενώ ποιος ξέρει και τι μπορεί να συμβαίνει τα βράδια σε ορισμένες από αυτές. Η ιστορία έχει ως εξής.

Ξεκινάς το ταξίδι σου από κάποια από τις «γνωστές εισόδους» του κέντρου της πόλης. Από τα υπόγεια της Βουλής στο Σύνταγμα, την εκκλησία της Αγίας Δυνάμεως δίπλα στο Υπουργείο Παιδείας στην οδό Μητροπόλεως, την Ρώσικη Εκκλησία στην οδό Φιλελλήνων ή το κτίριο της οδού Ακαδημίας 58a με τον θρυλικό και απομακρυσμένο πλέον υπέρθυρο δράκο.

Από εκεί συνεχίζεις το δρόμο και ανάλογα με την πορεία που θα ακολουθήσεις μπορείς να βγεις στους Αγίους Ισιδώρους στον λόφο του Λυκαβηττού, ή στις υπόγειες στοές κάτω από την Ακρόπολη όπου υπάρχει άλλωστε και ο «πραγματικός» μυστικός Παρθενώνας. Αν προχωρήσεις για ώρα μέσα στις σκοτεινές στοές μπορείς να φτάσεις ως το μοναστήρι της Καισαριανής στον Υμηττό, ή φυσικά στην σπηλιά «του Νταβέλη» στην Πεντέλη περνώντας και κάτω από το σπίτι της Δουκίσσης της Πλακεντίας.

Σύμφωνοι λοιπόν, όλοι φαίνεται πως έχουν ακούσει τις σχετικές ιστορίες, ή έστω τις πιο γνωστές απ’ αυτές, όμως πόσοι στ’ αλήθεια έχουν πράγματι προσπαθήσει έστω, να εισέλθουν σε κάποια από τις στοές για να εξετάσουν το θέμα; Πόσοι απ’ αυτούς έχουν στη συνέχεια ακολουθήσει τις περίφημες αυτές διαδρομές και έχουν διαπιστώσει με τα μάτια τους την αλήθεια;

Δυστυχώς οι απαντήσεις, για όσους αγαπούν τα μυστήρια, είναι μάλλον απογοητευτικές. Ελάχιστοι έχουν επιχειρήσει να μπουν σε κάποια από τις εισόδους των στοών, ξεπερνώντας το φόβο τους για το σκοτάδι και το άγνωστο που αυτές συμβολίζουν, καθώς κανείς δεν γνωρίζει τι είναι πιθανόν να συναντήσει στον υπόγειο αυτό κόσμο. Αλλά και για αυτούς τους λίγους, τους περισσότερο παράτολμους, που κάποτε μπορεί να το επιχείρησαν, το τέλος δεν ήταν αυτό που είχαν ονειρευτεί.

Το υπόγειο ταξίδι συνήθως δεν προχωρά περισσότερο από μερικά μέτρα και οι στοές φαίνεται να μην οδηγούν πουθενά αλλού. Όταν, λοιπόν, οι περισσότερες είσοδοι της Υπόγειας Αθήνας έχουν ερμητικά σφραγιστεί και κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να ανοίξει δύο – τρεις καινούργιες, αρκούμαστε στη Φαντασία μας για να εξερευνήσουμε στοές και λαγούμια.

Κυρίες, κύριοι, καλωσήλθατε στην «Κλειδωμένη Υπόγεια Αθήνα».
Ωραία ως εδώ. Οι σκεπτικιστές μπορούν να χαμογελάσουν και τρίβοντας τα χέρια από ικανοποίηση να πουν: «Αν δεν υπάρχουν χειροπιαστές αποδείξεις, τότε δεν υπάρχει κανένα ζήτημα. Φαίνεται πως πρόκειται απλά για ένα θέμα που ξεκίνησε από φήμες και συνεχίστηκε παίρνοντας διαστάσεις νεομυθολογίας».

Μια στιγμή όμως, είπαμε πως: «Μια αληθινή κατάσταση μπορεί να λάβει διαστάσεις νεομυθολογίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι αληθινή η κατάσταση». Ακόμη κι αν δεν υπάρχουν (ή τουλάχιστον δεν τις γνωρίζουμε) ατράνταχτες αποδείξεις για την ύπαρξη στοών από ανθρώπους που έχουν περπατήσει σε αυτές ή από υπόγειους χάρτες που περιγράφουν με ακρίβεια τις διαδρομές, υπάρχουν, ωστόσο, στοιχεία που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε.

Για τον ερασιτέχνη κυνηγό μυστηρίων, κάθε συλλογισμός μπορεί να πυροδοτήσει διαδοχικές διανοητικές εκρήξεις. Μία ερώτηση, ένας συνειρμός μπορούν να αποτελέσουν το κλειδί. Όταν τα κλειδιά για την Υπόγεια Αθήνα έχουν χαθεί ή σαπίζουν σε σφηνωμένα συρτάρια, μόνο μέσο εξερεύνησης είναι οι υπάρχουσες πληροφορίες, η Φαντασία και διάθεση συλλογιστική. Μπορεί κάτι να μας ξέφυγε…

Ανοίγουμε τον χάρτη της Αθήνας και προσπαθούμε να παρατηρήσουμε. Γραμμές, σχέδια, τετραγωνάκια, χρώματα, γράμματα. Αγγίζουμε τον χάρτη, μα το μόνο που νιώθουμε είναι το χαρτί, μία επιφάνεια τίποτα περισσότερο. Κάτω από το χαρτί με τα σχεδιάκια δεν υπάρχει τίποτα, κανένα βάθος. Κάτι ξένο απλώνεται κάτω και πέρα από το χάρτη. Ο Χάρτης δεν είναι η Αθήνα. Το μάτι μας πέφτει στην Ακρόπολη και το αφήνουμε να περιπλανηθεί στους δρόμους γύρω της, όπως το μάτι του δορυφόρου. Εστιάζουμε όπου μας κάνει εντύπωση, ψάχνουμε για άγνωστα μέρη, τοποθεσίες πάνω στον χάρτη που δεν έχουμε ξαναδεί ποτέ, παράξενα ονόματα, η φαντασία μας οργιάζει. Και τα ερωτήματά μας παραμένουν αναπάντητα. Αχαρτογράφητα. Ο χάρτης είναι ελλιπής. Απουσιάζουν τα υπόγειά του, θριαμβεύουν οι ταράτσες του.

Ο δορυφόρος ερωτοτροπεί με την επιφάνεια, με το πρόσωπο, δεν ενδιαφέρεται για τα μύχια. Το μόνο που μπορούμε, είναι λάθρα να υποθέτουμε και λάθρα να φανταζόμαστε. Η Υπόγεια Αθήνα κρύβει τα Μυστικά της. Χρειαζόμαστε άλλη όραση για να τα εξερευνήσουμε.

Ο ΝΤΑΒΕΛΗΣ, Ο ΤΡΕΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ
Το νερό της βροχής αλλά και ανθρώπινα χέρια κατέσκαψαν τα βουνά γύρω από την Αθήνα. Λατομεία, ορυχεία, λατρευτικές σπηλιές χρωστούν στον άνθρωπο τη διαμόρφωσή τους. Ληστές, επαναστάτες, μοναχοί, βοσκοί, στρατός έχουν χρησιμοποιήσει κατά καιρούς τους πέτρινους όγκους που περικυκλώνουν την Αθήνα. Το πιο φημισμένο βουνό της Αθήνας στο πεδίο των παράξενων μελετών είναι η πολυσυζητημένη Πεντέλη.

Στην αρχαιότητα τροφοδοτούσε τους Αθηναίους με το περίφημο πεντελικό μάρμαροαπό το οποίο είναι κατασκευασμένος και ο Παρθενώνας. Αιώνες μετά η σπηλιά των Αμώμων που βρίσκεται στο βουνό και κάποτε αποτελούσε λατρευτικό και ασκητικό χώρο, όπως μαρτυρούν και τα μικρά εκκλησάκια που στέκουν στην είσοδό της, συνδέεται με καθοριστικό τρόπο με τον φοβερό λήσταρχο Νταβέλη και έκτοτε γίνεται γνωστή με το όνομα «Σπηλιά του Νταβέλη».

Η λαϊκή φαντασία ήθελε τον Νταβέλη να μπαινοβγαίνει απαρατήρητος στην πόλη των Αθηνών χρησιμοποιώντας ένα εκτεταμένο δίκτυο στοών που με κομβικό σημείο την Πεντέλη οδηγούσε σε διάφορες περιοχές της Αθήνας, ενώ επέτρεπε και την διαφυγή σε μακρινά σημεία εκτός της πόλης. Μία από αυτές τις στοές μάλιστα υποτίθεται πως οδηγούσε στα υπόγεια της θερινής έπαυλης της Δούκισσας της Πλακεντίας στην Πεντέλη. Η αλληλεπίδραση φαντασίας και πραγματικότητας στο τρίπτυχο Πεντέλη- Νταβέλης- Δούκισσα της Πλακεντίας, με εξαιρετικά γόνιμο τρόπο μας έδωσε τον πιο συναρπαστικό σύγχρονο θρύλο των Αθηνών.

Το ενδιαφέρον για τα μυστήρια της Πεντέλης αναζωπυρώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τις αρχές του ’80, όταν ξεκίνησαν τα θρυλικά στρατιωτικά έργα που έλαβαν χώρα στην περιοχή της σπηλιάς με άκρα τότε μυστικότητα. Οι θεωρίες συνωμοσίας της εποχής μιλούσαν για δημιουργία υπογείων αποθηκών πυρηνικών και για επαφές με εξωγήινους. Μια άλλη θεωρία ήθελε μεγάλες ποσότητες λατύπης από το βουνό να ταξιδεύει για ύποπτους λόγους στην Αμερική. Τα μυστηριώδη μέχρι και σήμερα έργα σταμάτησαν στις αρχές περίπου της δεκαετίας του ’90, όταν η περιοχή εγκαταλείφθηκε μ’ έναν μάλλον βιαστικό και ακατανόητο τρόπο. Τα ίχνη που άφησαν αυτά τα έργα στο χώρο είναι κάτι παραπάνω από εμφανή. Αινιγματικές και σχεδόν κωμικές δυο στοές στέκουν εκατέρωθεν της σπηλιάς των Αμώμων.

Μοιάζουν σαν ο στρατός να προσπαθούσε να προσεγγίσει την σπηλιά από …τα πλάγια. Πολλές θεωρίες έχουν αναφερθεί για τη χρησιμότητα αλλά και την παραδοξότητα των ημιτελών, όπως φαίνεται, αυτών έργων. Το σίγουρο είναι ότι κάποτε υπήρξε ενδιαφέρον, ο στρατός προσπάθησε να ανοίξει σήραγγες. Να υποθέσουμε ότι το μετάνιωσε στην πορεία ή ότι ευοδώθηκαν άλλα έργα που εξυπηρετούσαν καλύτερα τα όποια συμφέροντα; Αχ, Πεντέλη! Με τόσο κόσμο μαζεμένο εκεί πάνω τα ραντάρ έπιαναν παράσιτα. Η μόνη είσοδος στοάς που υπάρχει ανοικτή σήμερα εντός της σπηλιάς, δεν οδηγεί παρά μερικά μέτρα πιο βαθιά σε μια υπόγεια μικρή λίμνη. Μόνο υποθέσεις μπορούμε πλέον να κάνουμε για την πιθανή ύπαρξη και άλλων στοών πριν την έναρξη των έργων. Από το βουνό βέβαια δεν εξαλείφθηκαν τα παράξενα φαινόμενα, με υπόκωφους μηχανικούς θορύβους, θεάσεις αγνώστων όντων και παρεμβολές σε μηχανήματα να συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Φαντάζει πάντως παράλογο ο Ελληνικός στρατός ή όποιες δυνάμεις εκμεταλλεύονταν με κάποιο τρόπο το πεντελικό όρος να έπαψαν ξαφνικά να ενδιαφέρονται για αυτό. Η Αθήνα χρειάζεται αεράμυνα, χρειάζεται καταφύγια και χρειάζεται υπόγειες βάσεις. Στοιχειώδης στρατηγική προετοιμασίας πολέμου. «Αν θέλεις ειρήνη, προετοίμαζε τα βουνά σου…» Η κοινή λογική προστάζει ότι αν οι ιθύνοντες, έπαψαν να ασχολούνται με την Πεντέλη, δεν είναι γιατί έχασαν το ενδιαφέρον τους, αλλά γιατί έστρεψαν την προσοχή τους αλλού. Κάπου εδώ, ξεκίνησαν να ακούγονται ιστορίες για τον Υμηττό. Ο Υμηττός ή αλλιώς Τρελός (!) βρίθει από τρύπες και ανοίγματα με μαρτυρίες για ανθρώπους που χάθηκαν για πάντα στα βάθη του. Φημολογείται ότι οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις δεν είχαν παρά να εκμεταλλευτούν τις ήδη υπάρχουσες διόδους. Άλλες μαρτυρίες μιλούν για θεάσεις UFO, παράξενων φώτων ή ακόμη και πλασμάτων. Είναι γεγονός πάντως ότι απαγορεύεται η παραμονή στον Υμηττό μετά τη δύση του Ηλίου.

Ο Υμηττός θεωρείται θετικός πόλος σε ένα παράξενο κύκλωμα που περιζώνει την Αθήνα. Αντίθετα, αρνητικός πόλος θεωρείται η Πεντέλη και εξισορροπιστής ο χαρακτηριστικότερος λόφος των Αθηνών: Ο Λυκαβηττός. Στο κέντρο της Αθήνας, στέκει πράσινος ακόμα και φυλάει τα μυστικά του. Κλειδαμπαρωμένες είσοδοι προς το εσωτερικό του, εκκλησάκια κτισμένα πάνω στον βράχο και πάνω από στοές, ημιτελή έργα και άφαντες στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Το 1885 ο ρομαντικός κλασικιστής αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλερ ατενίζει τον Λυκαβηττό, επιθυμεί να τον ονομάσει «Αερικόν Θεραπευτήριον» και ονειρεύεται κήπους ένυδρους, καταρράχτες και κιονοστοιχίες με θέα την Ακρόπολη. Φαίνεται, γνωρίζει ότι ο Λυκαβηττός κρύβει υπόγεια ποτάμια, τα σχέδιά του όμως μένουν στα συρτάρια. Από το Λυκαβηττό βλέπεις τον λόφο του Στρέφη, θυμάσαι κάποιον που σου είπε ότι μεταξύ Λυκαβηττού και Στρέφη κάποτε ήταν δάσος με νεράιδες (στο παρελθόν δεν χτίζονταν σπίτια εκεί, αλλά όταν οι παραδόσεις ξεχάστηκαν και άρχισε να οικοδομείται, δημιουργήθηκε μια «νέα πόλη»,η σημερινή περιοχή Νεάπολη) και χαμογελώντας αποστρέφεις το βλέμμα σου.

Εξάλλου πάντα ο λόφος σε αποπροσανατόλιζε, ακριβώς όπως και οι αλλοπρόσαλλες κατασκευές στα πλευρά του, λες και ο χώρος ήταν κομβικό σημείο, σταυροδρόμι. Από τα υπόγεια μυστήρια της Αττικής δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα ορυχεία και τα μεταλλεία της. Στο Λαύριο, όπου οι Αθηναίοι διατηρούσαν στην αρχαιότητα μεταλλεία αργύρου, υπάρχουν ακόμα και σήμερα άνθρωποι που αναφέρουν παράξενες όσο και εξωφρενικές ιστορίες για τις στοές των ορυχείων. Ορυχεία και νταμάρια αποτέλεσαν για μεγάλο ή μικρό χρονικό διάστημα πολλοί από τους λόφους και τα βουνά της Αθήνας. Η φύση των εργασιών προϋπέθετε διάνοιξη εισόδων και εξόδων στους ορεινούς όγκους. Πολλές φορές, ωστόσο, οι εργασίες διακόπτονταν απότομα και δίχως εμφανή δικαιολογία. Οι χάρτες των στοών των ορυχείων αποτελούν συλλεκτικά αντικείμενα μεταξύ των ερευνητών των υπόγειων στοών αλλά και των επίδοξων κυνηγών θησαυρών. Πολύτιμοι οδηγοί είναι και οι γνώστες των στοών που κάποτε δούλευαν εκεί.

Οι ιστορίες που διηγούνται αφορούν δαιδαλώδη δίκτυα, άγνωστα ακόμα και στους πιο έμπειρους, μυστηριώδη φώτα και φωνές, χαμένους συντρόφους, ξεχασμένα κοιτάσματα, συναισθήματα τρόμου και αποπροσανατολισμού. Οι άνθρωποι αυτοί κυριολεκτικά μετοίκησαν στην Υπόγεια Αθήνα και έζησαν εκεί ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους. Στις διηγήσεις τους πάντα αναφέρουν τον φρικτό φόβο τους να αποκλειστούν στα έγκατα της Γης, όσο και την λυτρωτική ανακούφισή τους όταν αντίκριζαν τον Ήλιο μετά από ώρες σκοταδιού.

ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΘΕΟΙ ΣΤΑ ΕΓΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
Ένα άλλο άγνωστο κεφάλαιο της Υπόγειας Αθήνας είναι οι διάφοροι ποταμοί που την διέσχιζαν και πλέον ρέουν υπογείως. Πολλές φορές κατά τη διάρκεια ανασκαφών, ανεγέρσεων οικοδομών και των εργασιών του Μετρό οι εργάτες συνάντησαν κομμάτια των ποταμών αυτών που παλαιοί περιηγητές αλλά και κάτοικοι θυμούνται.
Η Αθήνα είχε ανέκαθεν πολλούς ποταμούς-χειμάρρους και ήταν πλούσια σε νερά, με το 80% των νερών να απορροφούνται από το έδαφος. Μελέτες (Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 29/12/2002) έχουν αποδείξει ότι κάτω από την Αθήνα, σχεδόν σε κάθε δρόμο της, κρύβεται ένα μπαζωμένο ρέμα ή ένα υπόγειο ποτάμι που συνεχίζει να κυλά. Μόνο στο Λεκανοπέδιο της Αττικής έχουν μπαζωθεί και τσιμεντοποιηθεί περίπου 550 χιλιόμετρα ρέματα και χείμαρροι. Τα ποτάμια μπαζώθηκαν προκειμένου να πραγματοποιηθούν τα οικιστικά όνειρα των κατοίκων της ΑΘήνας αλλά σε πολλά σημεία τους συνεχίζουν να κατεβάζουν νερό και να αποτελούν απειλή όταν φουσκώνουν από τις νεροποντές. Ο Ιλισός, το μεγαλύτερο ποτάμι που διέσχιζε την Αθήνα, ξεκινούσε από τον Υμηττό και σήμερα κυλάει εξ ολοκλήρου υπογείως. Συνεχίζει κάτω από τη Μιχαλακοπούλου, περνάει από την Βασ. Σοφίας μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο, συνεχίζει στην Καλλιρρόης, για να καταλήξει μετά την Καλλιθέα στη θάλασσα.

Οι Αθηναίοι θεωρούσαν τον Ιλισό ιερό και στις όχθες του διατηρούσαν βωμούς πολλών θεών. Η σπουδαιότητά του, ωστόσο διαφαίνεται περισσότερο από το γεγονός ότι εκεί τελούνταν τα Μικρά Μυστήρια τα οποία σχετίζονταν τόσο με τα Ελευσίνια Μυστήρια, όσο και με Διονυσιακές τελετουργίες. Από το ιερό ποτάμι το μόνο που απομένει τώρα εμφανές είναι η στεγνή και χορταριασμένη κοίτη του δίπλα στην οποία είναι χτισμένη η Αγία Φωτεινή του Ιλισού.

Στον Ιλισό χυνόταν ο Ηριδανός που ξεκινούσε από τον Λυκαβηττό και κατέβαινε από το Κολωνάκι. Κατά τη διάρκεια των εργασιών του Μετρό στην πλατεία Συντάγματος, ανακαλύφθηκε η αρχαία κοίτη του. Ο ποταμός συνεχίζει στις οδούς Μητροπόλεως και Ερμού, στην Αρχαία Αγορά και καταλήγει στον Κεραμεικό.

Την κοίτη του Ηριδανού συνάντησε το Μετρό και στο Μοναστηράκι, γεγονός που ανησύχησε ιδιαίτερα τους υπεύθυνους, καθώς το ποτάμι φούσκωσε κάποιες φορές επικίνδυνα κατά τη διάρκεια των εργασιών. Ακόμα και σήμερα, ο υπόγειος ποταμός κατεβάζει 20-30 κυβικά νερού την ώρα, ενώ τις βροχερές μέρες το νερό υπερδιπλασιάζεται και από τα νερά του πλημμυρίζει η Ποικίλη Στοά και η Αρχαία Αγορά.

Από το Λυκαβηττό ξεκινούσε και ο Βοϊδοπνίχτης που χωριζόταν, με ένα μέρος του να περνάει από την οδό Δημοκρίτου και στην οδό Ακαδημίας προς το Αρσάκειο. Από τα Τουρκοβούνια ξεκινούσε ο Κυκλόβορος, ένας από τους μεγαλύτερους χειμάρρους της Αθήνας, έφθανε στο Πεδίον του Άρεως και διαμέσου της οδού Μάρνη κατέληγε στην πλατεία Βάθης. Το Παγκράτι και τον Βύρωνα διέσχιζαν ο Αλασσώνας και το ρέμα «Πήδημα της Γριάς» αντίστοιχα.

Στο Φάληρο χύνονταν ο Βουρλοπόταμος (ή Ξηροτάγαρος) και το ρέμα της Πικροδάφνης. Το ρέμα του Ποδονίφτη κυλάει κάθετα τους δήμους Χαλανδρίου, Ψυχικού, Φιλοθέης και Ν. Ιωνίας, διασχίζει υπόγεια τη Λεωφόρο Κηφισίας καταλήγοντας στον Κηφισό. Οι σχετικές πανεπιστημιακές μελέτες συγκρίνουν την σημερινή τσιμεντούπολη με τις παλαιότερες διαμορφώσεις της όπου γεωργικές εκτάσεις, χωράφια και ποτάμια διέσχιζαν τη γη. Η εικόνα των πανάρχαιων ποταμών που πότιζαν την Αθήνα και απορροφούσαν τα νερά της βροχής έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Λόγω των επιχωματώσεων και των αλλοπρόσαλλων οικιστικών σχεδίων τα υπόγεια ποτάμια φουσκώνουν και πλημμυρίζουν κάθε φορά που βρέχει λίγο παραπάνω, υπενθυμίζοντάς μας την μακραίωνη ύπαρξή τους που χλευάζει τις όποιες προσπάθειες εξαφάνισής τους. Στις υπόγειες πια διαδρομές τους τα ποτάμια συνεχίζουν τις πορείες τους μουρμουρίζοντας φευγαλέα μυστικά μηνύματα κάτω από τα πόδια μας…

«ΤΟ ΜΕΓΑ ΘΗΡΙΟ»
Ο Μητροπολιτικός Σιδηρόδρομος, το «Μέγα Θηρίο», μεταφέρει σήμερα τους δικούς του μυημένους στην Υπόγεια Αθήνα. Κατά τη διάρκεια των εργασιών που επίσημα ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1992 αποκαλύφθηκε ένας άγνωστος κόσμος κάτω από την επιφάνεια. Πριν ξεκινήσουν οι εργασίες η εταιρία κατασκευής του Μετρό, χρηματοδότησε και υποστήριξε τεχνικά ανασκαφές έκτασης 69.000 τετραγωνικών μέτρων, τις εκτενέστερες που έγιναν ποτέ στην Αθήνα.

Το Υπουργείο Πολιτισμού σχεδίασε και επέβλεπε τις αρχαιολογικές έρευνες που ομολογουμένως ολοκληρώθηκαν σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα. Ο Κεραμεικός, το Ολυμπιείο, το Σύνταγμα, η Ακαδημία και το Μοναστηράκι χαρακτηρίστηκαν Περιοχές Υψηλού Αρχαιολογικού Κινδύνου, ενώ σε κάθε σταθμό, οι ανασκαφές αλλά και αργότερα τα μηχανήματα εκσκαφής, αποκάλυπταν πληθώρα αναπάντεχων ευρημάτων από τη νεολιθική έως και τη σύγχρονη εποχή. Εκτεταμένα αποχετευτικά δίκτυα, υδραγωγεία, δημόσια λουτρά, νεκροταφεία, εργαστήρια, δρόμοι, τείχη και μία μυστηριώδης αίθουσα γεμάτη με λυχνίες ελαίου διακοσμημένες με ερωτικές σκηνές, περιλαμβάνονταν μεταξύ των πολύ σημαντικών ευρημάτων.

Μόνο στον Κεραμεικό, το σημαντικότερο αρχαίο νεκροταφείο της Αθήνας, βρέθηκαν περίπου 1200 τάφοι. Φρέατα αποκαλύφθηκαν στο Ζάππειο, στον Εθνικό Κήπο, στο Σύνταγμα, στην Οδό Αμερικής και σε άλλες τοποθεσίες που θα περνούσε το Μετρό. Στην οδό Σανταρόζα υπόγειες σήραγγες συνέδεαν φρέατα και δεξαμενές που αποτελούσαν τμήματα υδραυλικών συστημάτων (www.apodimos. gr). Αποχετευτικά συστήματα, Ρωμαϊκοί αγωγοί ομβρίων υδάτων και δίκτυα φρεάτων ήταν συνήθη ευρήματα σε μέρη όπως ο Σταθμός Λαρίσης, ο Ευαγγελισμός και η σήραγγα Παλαιολόγου.

Πολλά από τα εν λόγω υδρευτικά και αποχετευτικά δίκτυα χαρακτηρίζονται ως πυκνότατα και πολύπλοκα και οι ίδιες οι επίσημες πινακίδες που έχουν αναρτηθεί στους σταθμούς του Μετρό αποδεικνύουν την ύπαρξη πυκνών υπόγειων στοών, πηγαδιών και φρεάτων κατά την διάρκεια των εργασιών. Σύμφωνα με την επίσημη πινακίδα που έχει αναρτηθεί δίπλα από την γιγαντοαφίσα στον σταθμό του Μετρό στην Ακρόπολη σχετικά με το φρέαρ νο. 68, «τα συμβατικά μηχανήματα εκσκαφής συναντούσαν στην πορεία τους αρχαία ορύγματα-πηγάδια και δεξαμενές- το υλικό πλήρωσης των οποίων με τα πρώτα χτυπήματα εκχυνόταν στο δάπεδο της σήραγγας» (φωτογραφία από τα αρχεία της Α’ ΕΠΚΑ).

Η γιγαντοαφίσα δεν δημιουργεί και τις καλύτερες σκέψεις για το τι απέγιναν τα χιλιάδες ευρήματα. Στις πινακίδες τονίζεται ιδιαίτερα έως ύποπτα η μικρή σημασία που είχαν τα περισσότερα ευρήματα, η χρήση των πηγαδιών και των φρεάτων αποκλειστικά σαν αποχετευτικών δικτύων και η διάσωση των περισσότερων αρχαιοτήτων σε αποθήκες.
Ελάχιστο μέρος των ευρημάτων παρουσιάζεται στους σταθμούς και αφού δεν γνωρίζουμε που βρίσκονται τα ευρήματα, πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τους υπόγειους χώρους, τα νεκροταφεία και τις υπόγειες στοές που συνάντησαν τα μηχανήματα του Μετρό; Για να αποφευχθούν τέτοιες συναντήσεις, οι σήραγγες διανοίχθησαν σε βάθος 20 μέτρων «πολύ χαμηλότερο από αυτό στο οποίο βρίσκονταν οι αρχαιότητες». Όπως αποδεικνύει η ζημιογόνα συνάντηση του Μετρό με το Αδριάνειο Υδραγωγείο σε βάθος 27 μέτρων στο σταθμό της Πανόρμου (Ελευθεροτυπία 12/07/2002) οι αρχαιότητες δεν περιορίζονταν στα είκοσι μέτρα κάτω από την επιφάνεια, αλλά εκτείνονταν πολύ βαθύτερα.

Γιατί έχει αποκλειστεί η ύπαρξη αρχαιοτήτων σε μεγαλύτερα βάθη; Αν οι υπεύθυνοι δεν γνώριζαν τις ακριβείς τοποθεσίες αρχαιολογικών ευρημάτων λίγα μέτρα κάτω από την επιφάνεια, πώς θα μπορούσαν να γνωρίζουν για πολύ πιο βαθιά; Ό,τι υπάρχει από εκεί και κάτω πέρασε στην ανυπαρξία από τη στιγμή που το πρώτο βαγόνι μπήκε σε λειτουργία. Προφανώς δεν θα επιτραπεί σε κανέναν αρχαιολόγο να αναζητήσει θησαυρούς κάτω από τις σήραγγες του Μετρό, αν θίγονται ιδιωτικά συμφέροντα.

Εκτός από το αρχαιολογικό ενδιαφέρον, τα αποχετευτικά δίκτυα και τις υπόγειες σήραγγες (γνωστές και άγνωστες), τα μηχανήματα του Μετρό συνάντησαν ένα έδαφος που δυσκόλευε αφάνταστα το έργο τους. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί που αποτελούν το υπέδαφος της Αθήνας ονομάζονται «Αθηναϊκός Σχιστόλιθος», με τις δυνάμεις της φύσης να έχουν δημιουργήσει ένα πολυσύνθετο υπόβαθρο με κερματισμένα, πτυχωμένα και παραμορφωμένα στρώματα.

Η δε βραχoμάζα χαρακτηρίζεται αvoμoιoγεvής, αvισότρoπη και αποσαθρωμένη. «Ανοιχτές ασυνέχειες, καρστικά έγκοιλα σε ασβεστολιθικά πετρώματα και κατακερματισμένο υλικό σε συμπαγή πετρώματα» τονίζουν την ιδιαιτερότητα του «Αθηναϊκού Σχιστόλιθου» (www.ametro.gr) : Η Υπόγεια Αθήνα δείχνει να είναι σαθρή και διάτρητη.
Μάλιστα, οι διαφοροποιήσεις αυτές, από τους πιο σκληρούς ως τους πιο χαλαρούς γεωλογικούς σχηματισμούς, δεν συναντούνται σε άλλες πόλεις με Μετρό, όπως το Παρίσι, η Μαδρίτη και το Βερολίνο! Σαν αποτέλεσμα, οι γεωτρήσεις που έγιναν δεν ήταν καθόλου αξιόπιστες, αφού κάθε λίγα μέτρα η μορφολογία του εδάφους άλλαζε.

Τα υπερσύγχρονα μηχανήματα ΤΒΜ (Μετροπόντικες) αναγκάζονταν να αδρανοποιούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα και τη θέση τους έπαιρναν συμβατικές μέθοδοι προκειμένου να ολοκληρωθούν τα έργα. Ο ένας Μετροπόντικας ήταν καθηλωμένος για περίπου δύο χρόνια στην περιοχή της οδού Αγ. Κωνσταντίνου, ενώ ο άλλος έβρισκε ανυπέρβλητες δυσκολίες στις περιοχές της Ερμού και του Κεραμεικού και κάτω από τη Συγγρού συνάντησε ασταθή εδάφη, υπόγειες λίμνες και στοές.

Εξαιτίας του εδάφους αλλά και πιθανών λανθασμένων υπολογισμών σημειώθηκαν καθιζήσεις στην πλατεία Καραϊσκάκη, στην Αγίου Κωνσταντίνου, στην Ομόνοια, στην οδό Νίκης στο Σύνταγμα, στη λεωφόρο Βουλιαγμένης και στη Δουκίσσης Πλακεντίας. Θυμηθείτε το διάσημο πλέον περίπτερο στην Πανεπιστημίου 44, που η γη άνοιξε και το κατάπιε. Μόνο κάτω από το σημείο εκείνο βρέθηκαν δύο πηγάδια, μία υπόγεια στοά και ένας υπόγειος ποταμός!(Το Βήμα, 28/03/1999) Τσιμέντο ταχείας πήξεως κάλυψε το ανεπιθύμητο άνοιγμα, ενώ συνολικά 600.000 κ.μ. τσιμέντου χρησιμοποιήθηκαν για να γεμίσουν τις τρύπες που άφηναν πίσω τους οι Μετροπόντικες.

Μία και μόνο εικόνα, του περιπτέρου που σε ζωντανή σύνδεση κατέρρεε, ήταν αρκετή για να τρομάξει τους υπεργήινους και να προβληματίσει τους υπεύθυνους. Σοβαρά ερωτηματικά τέθηκαν την περίοδο εκείνη ακόμα και για τη συνέχεια των έργων του Μετρό αφού η μία δυσκολία διαδεχόταν την άλλη. Εκτός από το σαθρό έδαφος και τις αρχαιότητες, τα μηχανήματα δεν μπορούσαν να προχωρήσουν τις ήδη καθυστερημένες εργασίες επειδή έπεφταν πάνω σε δίκτυα κοινωφελών οργανισμών, παράνομους και επομένως άγνωστους αγωγούς, μπαζωμένα ρέματα και ποτάμια, παλιές γαλαρίες και υπόγειες στοές τις οποίες οι γεωλόγοι δεν γνώριζαν που ακριβώς βρίσκονται.

Τα έργα, ωστόσο, ολοκληρώθηκαν και εδώ και έξι περίπου χρόνια ο Μητροπολιτικός Σιδηρόδρομος των Αθηνών εξυπηρετεί εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες προσφέροντας τις πολύτιμες υπηρεσίες του. Ανησυχίες όμως εκφράζονται για την αντοχή του ήδη επιβαρημένου και αποδεδειγμένα πλέον κούφιου υπεδάφους. Παρόμοιοι προβληματισμοί αφορούν και τις μελλοντικές επεκτάσεις του Μετρό ιδίως προς περιοχές όπως το Περιστέρι που παλιότερα λειτουργούσαν λιγνιτωρυχεία.

Όσον αφορά τις μελλοντικές νέες γραμμές, στην «Κίτρινη», θα συνδέονται Μαρούσι, Άνω Λιόσια, Παγκράτι/ Καισαριανή, Κολωνάκι, Πανεπιστήμιο, Εξάρχεια, Δικαστήρια, Γαλάτσι, Άλσος Βεΐκου. Δεν έχουν ακουστεί λίγα για υπόγειες διαδρομές που περνούν κάτω από ορισμένα από τα παραπάνω μέρη. Γιατί δεν ξεκλειδώνονται άραγε οι ήδη υπάρχουσες υπόγειες στοές να εξυπηρετηθεί ο κόσμος;

ΥΠΟΧΘΟΝΙΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ
Ας πάμε και μια βόλτα ως την Ακρόπολη (την γνωστή, όχι την υπόγεια). Ένας μικρός περίπατος, στην πιο όμορφη ίσως περιοχή της πρωτεύουσας, τον πεζόδρομο των οδών Διονυσίου Αρεοπαγίτου και Αποστόλου Παύλου, αλλά και στο λόφο του Φιλοπάππου θα μας αποκαλύψει μια σειρά από σφραγισμένες με σιδερένιες πόρτες εισόδους σε μικρά σπήλαια ή «πηγάδια».

Το ίδιο θα διαπιστώσουμε αν συνεχίσουμε και προς την αρχαία Αγορά, τον Κεραμεικό ή τους στύλους του Ολυμπίου Διός (κάπου εκεί κοντά όπου ο Δευκαλίων είδε κάποτε τα τελευταία νερά του κατακλυσμού να υποχωρούν σε μια ρωγμή του εδάφους). Αλλά και στους πρόποδες του «ιερού βράχου» θα δούμε κλειστά σπήλαια, όπως του Πανός και του Απόλλωνος.

Ο ιερός βράχος της Ακρόπολης με τους αμέτρητους λατρευτικούς χώρους, τα σπήλαια που αφθονούν στα διαβρωμένα του πετρώματα και τις ιερές πηγές που ξεπηδούν από τα σπλάχνα του, τυλιγμένος στην άχλη του μύθου στέκεται αινιγματικά στο πέρασμα του χρόνου κεντρίζοντας το ενδιαφέρον των εξερευνητών με το πλήθος των θρύλων που μιλούν για θησαυρούς θαμμένους στο εσωτερικό του, αμύθητης αξίας αγάλματα και λαβυρινθώδεις στοές που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα.

Υπάρχει μάλιστα και ένας θρύλος που τοποθετεί κάτω από το έδαφος της Ακρόπολης έναν Παρθενώνα μεγαλοπρεπέστερο από αυτόν που όλοι γνωρίζουμε. Ο Παυσανίας, περιγράφοντας την Ακρόπολη αναφέρει διάφορα ιερά σπήλαια, μυστηριώδη πηγάδια και ανοίγματα του εδάφους, καθώς και μυστικές τελετές που συνδέονταν με όλα αυτά.

Στη νότια πλευρά της Ακρόπολης, πάνω από το θέατρο του Διονύσου περιγράφει σπήλαιο πάνω στο οποίο βρισκόταν τοποθετημένος τρίποδας, ενώ στο εσωτερικό του έφερε παράσταση του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος να σκοτώνουν τα παιδιά της Νιόβης. Το σπήλαιο σήμερα πέρα από κάποιους εναπομείναντες κίονες φιλοξενεί (φυσικά!) και ένα χριστιανικό εκκλησάκι. Περιγράφοντας τον ιερό χώρο του Ερεχθείου ο Παυσανίας αναφέρει στο εσωτερικό του παράξενου οικοδομήματος την ύπαρξη ενός πηγαδιού με θαλασσινό νερό. Το αξιοπερίεργο σχετικά με αυτό το πηγάδι δεν είναι τόσο το γεγονός ότι διαθέτει θαλασσινό νερό, όσο το γεγονός ότι όταν φυσάει νοτιάς ακούγεται μέσα του ήχος κυμάτων! Υποτίθεται ότι το πηγάδι αυτό το δημιούργησε ο Ποσειδώνας με ένα χτύπημα της τρίαινάς του ως σημείο προς τους Αθηναίους κατά τη διάρκεια της φιλονεικίας του με την Αθηνά για την κυριαρχία της πόλης.

Άραγε υπάρχει κάποια υπόγεια διαδρομή που ενώνει το πηγάδι του Ερεχθείου με τη θάλασσα; Σήμερα πάντως το εσωτερικό του Ερεχθείου είναι απρόσιτο για το κοινό, και κανείς δεν μπορεί να είναι εκεί όταν φυσάει νοτιάς για να ακούσει τον φλοίσβο των κυμάτων που ταξιδεύει με τον άνεμο ως το βράχο της Ακρόπολης.

Δυτικά του Ερεχθείου σε συνέχεια με τον ναό της Αθηνάς βρίσκεται ναός της Πανδρόσου της μόνης κόρης του Κέκροπα που δεν παράκουσε την εντολή της θεάς να μην ανοιχθεί το καλάθι στο εσωτερικό του οποίου βρισκόταν το παράξενο οφιοειδές πλάσμα που ονομαζόταν Εριχθόνιος. Σχετική με αυτό το γεγονός – ίσως σε ανάμνησή του – ήταν μια μυστική τελετή την οποία περιγράφει ο Παυσανίας.

Γι’ αυτή την τελετή προετοιμάζονταν δύο μικρές παρθένες – διαφορετικές κάθε φορά – οι οποίες κατοικούσαν για κάποιο χρονικό διάστημα κοντά στον ναό της Πολιάδος Αθηνάς και ονομάζονταν αρρηφόροι. Η τελετή διαδραματιζόταν κατά τη διάρκεια της νύχτας και είχε μυστηριακό χαρακτήρα.

Οι δύο αρρηφόροι τοποθετούσαν στα κεφάλια τους, κατά το πρότυπο των καρυάτιδων, καλάθια που τους έδινε η ιέρεια της Αθηνάς των οποίων το περιεχόμενο δεν γνώριζε ούτε η ιέρεια ούτε και οι ίδιες. Στη συνέχεια κατευθύνονταν προς τον περίβολο της Αφροδίτης των Κήπων ο οποίος βρισκόταν εκεί κοντά – στη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης που είναι σήμερα κλειστή για το κοινό – και από εκεί κατέβαιναν μέσω ενός υπόγειου περάσματος στο εσωτερικό του βράχου.

Εκεί κάτω άφηναν τα αντικείμενα που μετέφεραν και έπαιρναν κάτι άλλο που έβρισκαν εκεί ήδη τοποθετημένο και έφερναν πίσω μαζί τους καλυμμένο. Ο Παυσανίας είτε δεν ήξερε είτε δεν ήθελε να αποκαλύψει τη φύση των μεταφερομένων αντικειμένων, καθώς και τη σκοπιμότητα αυτής της τελετής για την οποία απ’ ό,τι φαίνεται ούτε και η ίδια η ιέρεια της Αθηνάς είχε επαρκή πληροφόρηση.

Αλλά τότε ποιος είχε γνώση της φύσης όλων αυτών των αντικειμένων που πηγαινοέρχονταν μέσω υπογείων περασμάτων, χωρίς κάποιο προφανή λόγο με τέτοια μυστικότητα και μέσα στη νύχτα; Προφανώς κάποιος ή κάποιοι που κατείχαν ιδιαίτερες γνώσεις σχετικές τόσο με τις χθόνιες λατρείες, οι οποίες είχαν συνήθως μυστηριακό χαρακτήρα, όσο και με την ιδιαίτερη σημασία της χρήσης σπηλαίων και υπογείων στοών σε τέτοιου είδους τελετουργίες.

Ο λόφος του Φιλοπάππου βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την Ακρόπολη προσφέροντας την ωραιότερη θέα προς τον Παρθενώνα. Εκεί δεσπόζουν καγκελόφρακτες οι υποτιθέμενες φυλακές του Σωκράτους που φημολογείται ότι συνδέονται με άλλο ένα τμήμα υπόγειων στοών.

Μεταξύ των διαφόρων φραγμένων «πηγαδιών» που αφθονούν στο λόφο υπάρχει ένα που «κραυγάζει» ότι κάτι δεν πάει καλά. Λίγα μόλις μέτρα από την Δ. Αρεοπαγίτου, αλλά πάνω στην πλαγιά, κάποιος έφερε από το σπίτι του ένα βράδυ ένα στρώμα και μια καρέκλα και τα τοποθέτησε στο «πηγάδι». Επειδή μάλιστα τον ενδιέφερε η διάταξη των απορριμμάτων του, κατάφερε με κάποιον τρόπο να τοποθετήσει από ύψος τεσσάρων περίπου μέτρων, την καρέκλα όρθια στο στρώμα! Πρέπει να ήταν κάποιος πολύ τακτικός για να μην την πετάξει απλά μέσα…

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΥΞΗ ΥΠΟ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ
Στην Αθήνα ιδιαίτερη σχέση με την φημολογούμενη ύπαρξη υπογείων στοών και σηράγγων που συνδέουν διάφορα σημεία της πόλης έχουν και αρκετοί χριστιανικοί ναοί. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο ναός των Αγίων Ισιδώρων στον Λυκαβηττό στο εσωτερικό του οποίου υπάρχει ένα άνοιγμα που σύμφωνα με την αναρτημένη μέσα στον ναό επιγραφή αποτελούσε έξοδο διαφυγής των πιστών κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Η ίδια επιγραφή αναφέρει ότι η υπόγεια διαδρομή έφτανε στο Γαλάτσι και από εκεί μέσω μιας άλλης οπής κατέληγε στην Πεντέλη. Η οπή όμως σήμερα δεν οδηγεί παρά μόνο λίγα μέτρα μακριά (βλ. άρθρο Άγιοι Ισίδωροι Λυκαβηττού, Η σφραγισμένη έξοδος, Μυστική Ελλάδα # 8, Μάρτιος 2005). Άραγε κάποιοι για λόγους που μόνο να φανταστούμε μπορούμε έκλεισαν την υπόγεια δίοδο ή απλά αυτή δεν υπήρξε ποτέ; Το ενδιαφέρον είναι ότι αν δεν υπήρξε, τότε η επιγραφή είναι η ατράνταχτη απόδειξη μιας εισβολής του φανταστικού στο πραγματικό! Η επιγραφή διασώζει έναν θρύλο αν όχι ένα γεγονός και στηρίζει την ύπαρξη αρχαίων υπογείων διαδρομών, έστω και στο επίπεδο του συλλογικού ασυνειδήτου. Ένα ανάλογο παράδειγμα αποτελεί ο ναός της Αγίας Δυνάμεως στη γωνία των οδών Μητροπόλεως και Πεντέλης. Σύμφωνα με το ενημερωτικό φυλλάδιο που διανέμεται στο ναό, το εκκλησάκι που αποτελεί μετόχι της μονής Πεντέλης διαθέτει μία υπόγεια στοά που φτάνει ως το σκοπευτήριο Καισαριανής και χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας για τη μεταφορά πυρομαχικών. Τα πυρομαχικά αυτά κατασκευάζονταν από καλόγερους σε έναν υπόγειο χώρο του ναού που βρίσκεται σε βάθος 15 μέτρων κάτω από την Αγία Τράπεζα, από τον οποίο ξεκινούσε η στοά.

Όπως μας πληροφορεί το φυλλάδιο «τους τοίχους του υπόγειου χώρου κοσμούν παλιές τοιχογραφίες και σκαλισμένες παραστάσεις πουλιών, φύλλων αμπέλου και αγγέλων που κρατούν ρομφαίες», γεγονός που υποδεικνύει ότι κάποτε αποτελούσε τόπο λατρείας. Η ύπαρξη μάλιστα κάποιων κιόνων εκεί ανάγει την ύπαρξη λατρευτικού τόπου στην αρχαιότητα. Το ιερό του ναού είναι βεβαίως κλειστό και για άλλη μία φορά αδύνατο να διαπιστωθεί η αλήθεια ή όχι των όσων επίσημα αναφέρονται για τα υπόγεια της Αγίας Δυνάμεως.

Μία άλλη εκκλησία της περιοχής του κέντρου που αποτέλεσε σταθμό στην νεομυθολογία της υπόγειας Αθήνας είναι η γνωστή ρώσικη εκκλησία στην Φιλελλήνων, στην περιοχή που κάποτε ονομαζόταν «Μπουμπουνίστρα» λόγω των ανεξήγητων κρότων που ακούγονταν κατά καιρούς από το υπέδαφος.

Η Ρώσικη Εκκλησία γνωστή και ως εκκλησία της Παναγίας Λυκοδήμου διαθέτει μία κρύπτη αλλά η στοά που ξεκινά από αυτή δεν οδηγεί σε κάποιο δαιδαλώδες δίκτυο, αλλά αντίθετα σταματά σε ένα ρηχό αρχαίο πηγάδι (βλ. το πληρέστατο site http://www.iranon.gr ). Άλλοι χριστιανικοί ναοί που έχουν συνδεθεί με το θέμα της Υπόγειας Αθήνας είναι η Μονή Καισαριανής, η Μονή Αστερίου και η Ομορφοκκλησιά στο Γαλάτσι.

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΔΡΑΚΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ
Από τα πιο μυστηριώδη «αόρατα» σημεία του κέντρου είναι η πόρτα στην Ακαδημίας 58 a που αποτελεί δεύτερη είσοδο του νεοκλασικού κτιρίου της οδού Μαυρομιχάλη 6. Δημιούργημα και οικία του μεγάλου και ιδιαίτερου αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ , το κτίριο παραμένει εντυπωσιακό και αποπνέει μυστήριο. Η παράδοξη αρχιτεκτονική και διακόσμηση μπορούν να εξάψουν την φαντασία του ερευνητή, με αποκορύφωμα ένα μικρό βυζαντινό μουσείο, μεταγενέστερη προσθήκη, που μοιάζει (;) με εκκλησάκι και καλύπτει όλη την εσωτερική αυλή. Περίτεχνα τέμπλα, κόγχες και η μεγαλοπρέπεια ενός άλλου αιώνα ιντριγκάρουν τη σκέψη.

Το γεγονός ότι ο Τσίλερ σύμφωνα με τα αρχεία της Μασονικής Στοάς της Ελλάδας (www.grandlodge.gr) υπήρξε Μασόνος μάλλον δεν είναι αρκετό για να υποστηρίξει και τα όσα περί μυστικών τελετών εντός του κτιρίου έχουν αναφερθεί κατά καιρούς. Ο μεταλλικός δράκος που στόλιζε την είσοδο από Ακαδημίας 58a αποκαθηλώθηκε πριν λίγα χρόνια, αφού έγιναν ανόητες και ύποπτες συνδέσεις με «σατανιστικές» τελετές στο χώρο του οικήματος.

Δυστυχώς δεν υπάρχουν ούτε και είσοδοι που οδηγούν στον «κάτω κόσμο» παρά μόνο σκάλες που οδηγούν στον πάνω όροφο. Κανένα στοιχείο δεν αποδεικνύει τη σύνδεση της οικίας με υπόγειες στοές. Η πρόσβαση στην Ακαδημίας 58a από το εσωτερικό του σπιτιού έχει κλείσει με δύο τσιμεντένια χωρίσματα και στους δύο ορόφους, καθιστώντας οποιαδήποτε έρευνα αδύνατη.

Το κτίριο των παλαιών ανακτόρων που στεγάζει σήμερα το ελληνικό κοινοβούλιο υπήρξε ανέκαθεν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία αναφοράς των θρύλων που μιλούν για δαιδαλώδη δίκτυα στοών που διατρέχουν το υπέδαφος της Αθήνας. Η Βουλή χτίστηκε την περίοδο 1836-1840 από Βαυαρούς αρχιτέκτονες σ’ έναν ιδιόμορφο, υπερυψωμένο από τη μία πλευρά και σχεδόν επικλινή γεωγραφικό χώρο, ο οποίος πριν φιλοξενήσει το γνωστό σε όλους αυστηρό και επιβλητικό κτίριο είχε την ονομασία «Αναλαμπή»!

Ως κτίριο προορισμένο για βασιλείς και μάλιστα μιας χώρας που δεν είχε ακόμη σταθεροποιηθεί πολιτικά, είναι πολύ πιθανό να διέθετε υπόγειες διεξόδους που θα χρησιμοποιούνταν σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης. Εντυπωσιακό μάλιστα είναι το πολυεπίπεδο υπόγειο γκαράζ της Βουλής, η ύπαρξη του οποίου οδηγεί συνειρμικά στη φήμη που θέλει τα υπόγεια της Βουλής να συνδέονται με τα σπήλαια του απαγορευμένου μετά το σούρουπο Υμηττού δημιουργώντας μία μυστική έξοδο κινδύνου, διαθέσιμη στα μέλη του ελληνικού κοινοβουλίου.

Το 1842, άρχισε η κατασκευή και του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία, που είναι το πρώτο κτίριο, εκτός των Ανακτόρων, που χτίστηκε στην πλατεία Συντάγματος. Για τις υπόγειες στοές της περιοχής έχουν επίσης ακουστεί πολλά. Τα Χριστούγεννα του 1944, μια ομάδα ανταρτών, εισερχόμενη από κάποια υπόγεια είσοδο της οδού Πειραιώς μετέφερε ένα τόνο δυναμίτιδας κάτω από το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, όπου γινόταν συνάντηση των συμμάχων (ανάμεσά τους και ο Γ. Τσόρτσιλ και ο Γ. Παπανδρέου). Η έκρηξη δεν έγινε, γιατί η ασφάλεια του ξενοδοχείου ειδοποιήθηκε και εντόπισε εγκαίρως τα εκρηκτικά. Το σχέδιο των υπογείων δικτύων υποτίθεται πως είχε διαρρεύσει από την πολεοδομία Αθηνών (βλ. άρθρο του Jonathan Bright «Υπόγειες Πολιτείες», strange 23).

Για την περίπτωση του Συντάγματος είναι προφανές πως δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη ή μη υπογείων στοών για λόγους «εθνικής ασφαλείας». Αν πράγματι υπάρχει, όπως λέγεται, υπόγεια διαδρομή προς τα σπήλαια του Υμηττού, που θα οδηγούσε εκεί την πολιτική εξουσία (την παλαιότερη ή την σημερινή) σε περίπτωση κινδύνου, σίγουρα είναι μια πληροφορία που δεν θα έπρεπε να γνωρίζει ο καθένας, τουλάχιστον όχι στις ακριβείς λεπτομέρειές της.

Τώρα, το που μπορεί να οδηγούν όλες αυτές οι υπόγειες στοές δεν είναι το μεγαλύτερο μυστήριο σχετικά με αυτές. Κατά καιρούς έχουν υπάρξει φήμες και για το τι μπορεί να συμβαίνει κάποια βράδια εκεί, όταν κανείς δεν μπορεί να το δει. Πόσο πιθανό είναι τελικά να υπάρχουν «μυστικές οργανώσεις» που δρουν στην Αθήνα και τελούν «παράξενες λειτουργίες» στα υπόγεια γύρω από το κέντρο της πόλης, ακόμα και κάτω από τη Βουλή, πράγμα που θα σήμαινε ότι σε αυτές λαμβάνουν μέρος και δημόσια πρόσωπα υπεράνω υποψίας;

Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 όταν ο Γιώργος Μπαλάνος, ο οποίος έχει συμβάλει καθοριστικά και σε αυτό το ζήτημα, δημοσίευσε έναν (θρυλικό πλέον) πρόλογο λίγων σελίδων στις «Ιστορίες της Μυθολογίας Κθούλου» (εκδόσεις Ωρόρα). Εκεί, ως συνήθως, αφήνοντας πολλά δυσνόητα υπονοούμενα, μεταξύ άλλων, για τις υπόγειες στοές της Αθήνας και τις πιθανές συνδέσεις τους με τη δράση μυστικών αδελφοτήτων, δίνει εντελώς νέα και διαφορετική όψη στο όλο θέμα.

Φυσικά ήταν μερικά χρόνια νωρίτερα, όταν με το «Αίνιγμα της Πεντέλης» είχε κινήσει το ενδιαφέρον του κόσμου για το ζήτημα της σπηλιάς του Νταβέλη και της ευρύτερης περιοχής, που τελικά έφτασε, μέσα και από αρκετές παρεξηγήσεις, να αναφέρεται σε κάθε συζήτηση γύρω από την υπόγεια Αθήνα. Κάποια στιγμή στο παρελθόν ζητήθηκε και από κρατικές υπηρεσίες η βοήθειά του για να ερευνηθεί και να αντιμετωπιστεί ένας «υπόγειος κίνδυνος», όπως έχει ο ίδιος αποκαλύψει.

Το θέμα φαίνεται πως συνδέεται και με αυτό της «Σκιάς» και τελικά και με τα παράξενα καπάκια που φέρουν σύμβολα παραδοσιακά αποκρυφιστικά, όπως τα πεντάκτινα αστέρια σε όλες τις πιθανές εκδοχές τους και άλλα περίεργα σχήματα, και βρίσκονται διάσπαρτα στους δρόμους της Αθήνας αλλά και άλλων πόλεων (βλ. Κάτι που έρπει …Σαν σκιά, Locus 7).

Μυστηριώδη καπάκια, τρύπια βουνά, εκκλησίες με μυστικές κρύπτες, υπόγεια ποτάμια, υποχθόνιες λατρείες, απόρρητες στρατιωτικές εγκαταστάσεις, απόκρυφες αδελφότητες με σκοτεινούς σκοπούς φτιάχνουν ένα περίπλοκο αλλά και συναρπαστικό μωσαϊκό που αποτελεί πρόκληση για κάθε επίδοξο εξερευνητή.

Η νεομυθολογία της υπόγειας Αθήνας είναι το ίδιο λαβυρινθώδης και γοητευτική με τις σήραγγες που υποτίθεται πως διατρέχουν την πόλη. Ίσως και περισσότερο.

to-parakseno.gr